پولیپ‌های رحمی، توده‌هایی چسبیده به دیواره‌ی داخلی رحم هستند که تا در داخل حفره‌ی رحمی رشد می‌کنند. رشد بیش‌ازحد سلول‌ها در دیواره‌ی رحم (آندومتر یا غشای داخلی رحم) منجر به تشکیل پولیپ‌های رحمی، بنام پولیپ‌های آندومتری، می‌شود. این پولیپ‌ها معمولاً غیر سرطانی (خوش‌خیم) هستند، اگرچه برخی از آن‌ها می‌توانند سرطان‌زا باشند و یا گاهی به سرطان رحم تبدیل شوند (پولیپ‌های پیش سرطانی). اندازه‌های پولیپ‌های رحمی متفاوت است، از چند میلی‌متر گرفته (به‌اندازه‌ی یک‌دانه‌ی کنجد) تا چند سانتی‌متر (به‌اندازه‌ی یک توپ گلف یا بزرگ‌تر). این پولیپ‌ها با یک ریشه‌ی بزرگ یا یک ساقه‌ی باریک به رحم می‌چسبند. ممکن یک یا چند پولیپ‌های در رحمتان داشته باشید. آن‌ها معمولاً در سرتاسر رحم باقی می‌مانند، اما گاهی ممکن است به پایین سر بخورند و به دهانه‌ی رحم (سرویکس) واقع در واژن برسند. در اکثر موارد، پولیپ‌های رحمی در زنانی بروز می‌کنند که در دوران یائسگی هستند یا آن را به پایان رسانده‌اند، اگر چه زنان جوان نیز ممکن است دچار آن‌ها شوند.
انواع
پولیپ‌های رحمی یا اندومتری را می‌تواند به دودسته‌ی اصلی تقسیم کرد:
- پولیپ‌های ساقه دار: پولیپ‌های ساقه دار به توده‌هایی گفته می‌شود که با یک ساقه‌ی باریک (که به آن پایک نیز گفته می‌شود) به سطح غشای داخلی رحم می‌چسبند. به خاطر وجود این ساقه، این پولیپ‌ها ممکن است تا جایی که می‌شود از سرویکس و واژن دور می‌مانند. پولیپ‌های ساقه دار، شایع‌ترین نوع پولیپ رحمی هستند.
- پولیپ‌های بی‌ساقه: برخلاف پولیپ‌های ساقه دار، پولیپ‌های بی‌ساقه دارای آن ساقه‌ی وصل‌کننده نیستند. در عوض ای پولیپ‌ها با یک پایه‌ی پهن به سطح آندومتری می‌چسبند. میزان شیوع این نوع پولیپ‌ها کمتر از پولیپ‌های ساقه دار می‌باشد.
علت‌ها
به نظر می‌آید که عوامل هورمونی در بروز این زائده نقش داشته باشند. پولیپ‌های رحمی نسبت به استروژن حساس هستند، یعنی در اثر واکنش با تولید استروژن دوره‌ای به وجود می‌آیند.
عوامل خطر
عوامل خطر برای رشد پولیپ‌های رحمی شامل این موارد می‌شوند:
- قرار داشتن در دوره‌ی پیش از یائسگی یا بعد از یائسگی
- داشتن فشارخون بالا
- چاقی
- مصرف داروی تاموکسیفین، دارویی جهت درمان سرطان سینه
پولیپ‌های رحمی بیشتر در زنان بین سنین ۴۰ تا ۵۰ سال دیده می‌شود. بروز این زائده در زنان کمتر از سن ۲۰ سال بسیار نادر است. همچنین بعد از دوران یائسگی، احتمال بروز پولیپ رحمی کمتر خواهد شد.
علائم پولیپ رحم
یک پولیپ رحم ممکن است به‌صورت یک توده‌ی نرم، صاف، گرد یا بیضی‌شکل مشاهده شود که به دیواره‌ی داخلی رحم چسبیده شده است. گاهی اوقات، ساقه‌ای که پولیپ رحم را به رحم متصل می‌کند ممکن است به‌قدری باشد که پولیپ رحم به طرف سرویکس آویزان شود و وارد واژن شود. علائم و نشانه‌های پولیپ‌های رحمی عبارت‌اند از:
- خونریزی‌های قاعدگی نامنظم: به‌طور مثال، داشتن پریودهای مکرر و غیرقابل پیش‌بینی با غلظت و مدت زمان‌های متغیر
- لکه بینی و خونریزی بین دوره‌های قاعدگی
- خونریزی و قاعدگی شدید
- خونریزی بعد از یائسگی
- نازایی و ناباروری
برخی از زنان تنها دچار کمی خونریزی یا لکه بینی می‌شوند؛ برخی دیگر هیچ علائمی ندارند.
عوارض پولیپ رحم
پولیپ‌های رحمی می‌توانند منجر به بروز مشکلاتی شوند که ممکن است بسیار جدی و خطرناک باشند. در ادامه به برخی مشکلات احتمالی ناشی از پولیپ‌های رحمی اشاره خواهیم کرد:
- یک پولیپ رحم ساقه دار که از طریق سرویکس تا به درون واژن جلوآمده است ممکن است خونریزی کند. همچنین می‌تواند سبب افزایش درد شود.
- یک پولیپ رحم می‌تواند در ساقه دچار پیچ‌خوردگی شود، این امر باعث درد و عفونت ناشی از قطع جریان خون به آن می‌گردد.
- گاهی اوقات، یک پولیپ رحم ممکن است تا حدی رشد کند که به علتی برای نازایی تبدیل می‌شود.
- خونریزی شدید می‌تواند منجر به کم‌خونی در بیمار شود.
- باوجود پولیپ رحمی، احتمال سقط جنین، خصوصاً در زنانی که تحت آی وی اف قرارگرفته‌اند، افزایش خواهد یافت.
- در موارد بسیار نادری ممکن است تغییرات سرطان‌زا رخ دهد. سرطان بدخیم بیشتر احتمال دارد که در پولیپ‌هایی که در دوره یائسگی یا بعد از آن بروز می‌کنند، رخ دهد.
تشخیص
اگر پزشک متخصص به وجود پولیپ رحم در بیمار مشکوک باشد، ممکن است یکی از آزمایش‌ها و معاینات زیر را انجام دهد:
سونوگرافی داخلی
یک وسیله‌ی باریک و میله مانند در واژن بیمار قرار می‌گیرد و امواج صوتی را صادر می‌کند و تصاویری را از رحم و اندام‌های درونی او ایجاد می‌کند. پزشک ممکن است به‌طور واضح پولیپ رحم را ببیند یا ممکن است یک پولیپ رحمی را به‌صورت ناحیه‌ای از بافت آندومتری ضخیم شده‌ای تشخیص دهد. یک روش مشابه دیگری بنام عکس‌برداری رنگی رحم (هیستروسونوگرافی)، همچنین بنام سونوهیستروگرافی، وجود دارد که در آن آب‌نمک (محلول سالین) از طریق واردکردن یک لوله‌ی باریک به واژن و سرویکس، در رحم بیمار تزریق می‌شود. این محلول در حفره‌ی رحم پخش می‌شود و تصویری واضح از داخل رحم را در طی سونوگرافی ارائه می‌دهد.
هیستروسکوپی
پزشک، یک لوله‌ی تلسکوپی (هیستروسکوپ) سبک، نازک و قابل‌انعطافی را از طریق واژن و سرویکس به درون رحم بیمار وارد می‌کند. هیستروسکوپی به پزشک این امکان را می‌دهد تا درون رحم بیمار را به‌دقت معاینه کند.
نمونه برداری آندومتر
پزشک ممکن است از یک کاتتر (میل) ساکشن در داخل رحم برای نمونه‌گیری جهت آزمایش استفاده کند. پولیپ‌های رحمی را می‌توان از طریق یک بیوپسی یا نمونه‌برداری از آندومتر (غشای داخلی رحم) تشخیص داد، البته گاهی می‌توانند در این آزمایش مشخص نشوند.
درمان پولیپ رحم یا پولیپ اندومتر
برای درمان پولیپ رحم، پزشک می‌تواند درمان‌های زیر را توصیه کند:
فرصت دادن
پولیپ‌های کوچک که بدون هیچ علائمی ظاهر می‌شوند، ممکن است خود به خود برطرف شوند. درمان پولیپ کوچک ضروری نمی‌باشد مگر آنکه بیمار درخطر سرطان رحم باشد.
دارو
داروهای هورمونی بخصوصی مانند پروژسترون و گنادوتروپین، که آگونیست های هورمونی را آزاد می‌کند، می‌توانند علائم پولیپ رحم را خفیف‌تر کنند؛ اما مصرف این داروها معمولاً روشی موقتی است، زیرا معمولاً با توقف مصرف داروها علائم برمی‌گردند.
هیستروسکوپی
برای درمان پولیپ‌های رحمی، می‌تواند از چند روش جراحی نیمه تهاجمی استفاده کرد. روشی پرکاربرد و مطلوب برای درمان پولیپ رحم، روش هیستروسکوپی می‌باشد که در این عمل جراحی، یک لوله متصل به یک دوربین (هیستروسکوپ) از طریق سرویکس به رحم وارد می‌شود تا پزشک بتواند پولیپ رحم را مستقیماً مشاهده کند و با دقت آن را خارج کند. در این عمل، هیچ برشی ایجاد نمی‌شود و می‌توان آن را به‌صورت سرپایی انجام داد، همچنین مدت‌زمان بهبودی از این عمل بسیار اندک است.
اتساع و کورتاژ
برای درمان پولیپ‌های رحمی، پزشک همچنین می‌تواند عمل کورتاژ رحم (همچنین به آن D&C میگویند) را انجام دهد؛ این عمل با استفاده از یک ابزار فلزی بلندی برای تراشیدن دیواره‌ی رحم، یا برای نمونه‌گیری برای تشخیص یا برداشتن پولیپ رحم، انجام می‌گیرد. عمل کورتاژ، درمان مطلوبی محسوب نمی‌شود زیرا ممکن است پولیپ‌ها در طی آن کاملاً برداشته نشوند. برداشت ناکامل پولیپ رحم می‌تواند باعث عود بیماری شود. علاوه بر این، عمل کورتاژ می‌تواند جای زخمی را در رحم باقی بگذارد که می‌تواند منجر به ناباروری شود. ممکن است پولیپ‌های خارج‌شده را جهت تشخیص سلول‌های سرطانی مورد آزمایش قرار دهند تا معلوم شود که آیا به درمان بیشتری نیاز است یا خیر. با برداشتن کامل پولیپ‌ها، دیگر در آن قسمت دیواره‌ی رحم ظاهر نخواهند شد.