سرطان تخمدان، نوعی سرطان است که در تخمدان زنان بروز می‌کند. زنان دارای دو تخمدان هستند که هرکدام در یک سمت رحم قرار دارند. تخمدان‌ها – هر یک حدوداً به‌اندازه‌ی یک بادام هستند- تخمک و نیز هورمون‌های استروژن و پروژسترون تولید می‌کند.سرطان تخمدان اغلب تا وقتی‌که در لگن و شکم پخش نشوند، تشخیص داده نمی‌شود. در این مرحله، درمان سرطان تخمدان دشوار و میزان مرگ‌ومیر ناشی از آن بالا خواهد بود. سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی که فقط به تخمدان‌ها محدود می‌شود، احتمال موفقیت در درمان آن بیشتر است. به‌طورکلی از جراحی و شیمی‌درمانی برای درمان سرطان تخمدان استفاده می‌شود.
در صورت مشاهده‌ی هرگونه علائم و نشانه‌های نگران‌کننده در رابطه با سرطان تخمدان، باید به یک متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید. وقتی علائم دائمی باشند و با درمان‌های مداخله‌ای عادی (مانند تغییر رژیم غذایی، ورزش، ملین، استراحت) برطرف نگردند، حتماً باید به یک متخصص مراجعه کنید. اگر سابقه‌ی خانوادگی از سرطان تخمدان یا سرطان سینه دارید، با متخصص زنان و زایمان خود درباره‌ی میزان خطر ابتلا به سرطان تخمدان صحبت کنید. تنها تعداد کمی از زنان پی به جهش‌های ژنتیکی در خود که می‌تواند منجر به سران تخمدان شوند، پی می‌برند. اگر زمینه‌ی ژنتیکی برای سرطان تخمدان دارید، پزشک ممکن است عکس‌برداری از ناحیه‌ی لگن و آزمایش خون منظمی را برای غربالگری این بیماری در شما توصیه کند.
جهت دریافت نوبت مشاوره و یا رزرو وقت با شماره‌هایمتخصص زنان و زایمان تماس بگیرید.
انواع
نوع سلولی که سرطان از آن شروع می‌شود، نوع سرطان تخمدانی را که بیمار به آن مبتلا می‌باشد تعیین می‌کند. انواع سرطان تخمدان عبارت‌اند از:
- تومورهای اپیتلیال که در لایه‌ی نازکی از بافت پوشش‌دهنده‌ی تخمدان‌ها بروز می‌کنند. حدود ۹۰ درصد از سرطان‌های تخمدان، تومورهای اپیتلیال هستند.
- تومورهای استرومال که در بافت تخمدان که حاوی سلول‌های تولیدکننده‌ی هورمون می‌باشد بروز می‌کنند. این تومورها معمولاً در مراحل ابتدایی‌تری نسبت به دیگر تومورهای تخمدانی تشخیص داده می‌شود. حدود ۷ درصد از تومورهای تخمدان از نوع استرومال هستند.
- تومورهای سلول زایا که در سلول‌های تخمک گذار بروز می‌کنند. این تومورها از نوع سرطان‌های نادر تخمدان هستند که بیشتر در زنان جوان رخ می‌دهد.
علت‌ها
علت بروز سرطان تخمدان مشخص نیست. به‌طورکلی، سرطان هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌های نرمال براثر یک جهش ژنتیکی به سلول‌های سرطانی غیر نرمال تبدیل می‌شوند. سلول‌های سرطانی به‌سرعت تکثیر می‌شوند و به شکل یک توده (تومور) درمیایند. این سلول‌های می‌توانند به بافت‌های مجاور هجوم‌آورند و از تومور اولیه جدا و در قسمت‌های دیگر بدن گسترده شوند (متاستاز).
عوامل خطر
عوامل بخصوصی ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهند:
- سن – سرطان تخمدان می‌تواند در هر سنی بروز کند اما در زنان سنین بالاتر از ۵۰ تا ۶۰ سال شایع‌تر می‌باشد.
- جهش ژنتیکی ارثی – درصد کمی از سرطان‌های تخمدان به دلیل یک جهش ژنتیکی ارثی بروز می‌کنند. ژن‌هایی که موجب افزایش خطر ابتلا به سرطان تخمدان می‌شوند، ژن ۱ سرطان سینه (BRCA1) و ژن ۲ سرطان سینه (BRCA2) هستند. این ژن‌ها در اصل در خانواده‌هایی تشخیص داده شدند که چندین مورد از سرطان سینه در آن‌ها مشاهده شد که به‌این‌علت این اسامی را به خود گرفتند، اما خطر ابتلا به سران تخمدان در زنانی که دارای این نوع جهش‌های ژنتیکی هستند بسیار بالاتر خواهد بود. جهش‌های ژنتیکی که منجر به سندروم لنفاوی می‌شوند (که با سرطان روده نیز ارتباط دارند) نیز خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهند.
- هورمون تراپی برای جایگزینی هورمون استروژن، خصوصاً استفاده‌ی طولانی‌مدت و دوزهای بالا
- سن شروع قاعدگی و پایان آن. اگر زنی قبل از سن ۱۲ سالگی وارد دوران قاعدگی یا بعد از سن ۵۲ سالگی وارد دوران یائسگی شود، یا هردوی این شرایط را داشته باشد، خطر ابتلای سرطان تخمدان در او ممکن است بالاتر باشد.
- باردار نشدن
- درمان‌های ناباروری
- سیگار کشیدن
- استفاده از وسیله داخل رحمی
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
علائم
سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی به‌ندرت باعث بروز علائمی خواهد شد. سرطان تخمدان پیشرفته ممکن است منجر به بروز علائم کم و غیرمشخصی شود که اغلب با بیماری‌های خوش‌خیم شایع‌تری مانند یبوست یا ناراحتی روده، اشتباه گرفته می‌شود.
علائم و نشانه‌های سرطان تخمدان ممکن است شامل این موارد شوند:
- ورم کردن و باد کردن شکم
- احساس زود سیر شدن در هنگام غذا خوردن
- کاهش وزن
- ناراحتی در ناحیه‌ی لگن
- تغییراتی در عادات روده مانند یبوست
- تکرر ادرار
- خستگی و کوفتگی
- درد شکم و سوزش سر دل
- کمردرد
- درد در هنگام نزدیکی
- تغییر در دوره‌ی قاعدگی
این علائم برای برخی زنان شایع است. پس به این معنا نیست که حتماً به سرطان تخمدان مبتلا شده‌اند؛ اما علائم اولیه‌ی سرطان تخمدان به دنبال الگویی بروز می‌کنند:
- این علائم به‌طور ناگهانی آغاز می‌شوند.
- با مشکلات عادی در هاضمه و قاعدگی فرق دارند.
- تقریباً هرروز بروز می‌کنند و برطرف نمی‌شوند.
تشخیص
پزشک متخصص احتمالاً با معاینه‌ی لگنی کار تشخیص را آغاز می‌کند:
- قسمت خارجی دستگاه تناسلی بیمار به‌دقت بررسی می‌شود.
- سپس درحالی‌که دستکش در دست دارد دو انگشت خود را وارد واژن بیمار می‌کند و در همین حین یکدست دیگر را روی شکم بیمار فشار می‌دهد تا رحم و تخمدان‌های او را حس کند.
- یک وسیله وارد واژن بیمار می‌کند تا بتواند با مشاهده، موارد غیرعادی را بررسی کند.
پزشک همچنین ممکن است آزمایش‌های زیرا را توصیه کند:
- تصویربرداری، مانند سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن از شکم و لگن بیمار. این معاینات می‌توانند به تعیین اندازه، شکل و ساختار تخمدان‌های بیمار کمک کنند.
- آزمایش خون که می‌توان با آن وجود پروتئین (CA 125) یافت شده روی سطح سلول‌های سرطانی تخمدان را تشخیص داد.
- جراحی برای برداشتن نمونه‌ی بافتی و مایع شکمی برای اثبات وجود سرطان تخمدان. می‌توان از روش جراحی کم تهاجمی یا روباتیک استفاده کرد. اگر سرطان تشخیص داده شود، جراح ممکن است فوراً و در اسرع وقت جراحی برداشتن قسمت سرطانی را شروع کند.
مرحله‌بندی (استیجینگ) سرطان تخمدان
پزشکان از نتایج جراحی برای کمک به میزان – مرحله – سرطان بیمار استفاده می‌کنند. مرحله (STAGE) سرطان به بیمار کمک می‌کند تا میزان بهبودی از بیمار و گزینه‌های درمانی را مشخص کند.
مراحل سرطان تخمدان عبارت‌اند از:
- مرحله‌ی ۱٫ سرطان در یک یا هر دو تخمدان مشاهده‌شده است.
- مرحله‌ی ۲٫ سرطان به قسمت‌های دیگر ناحیه‌ی لگن گسترده شده است.
- مرحله‌ی ۳٫ سرطان به ناحیه‌ی شکم گسترده شده است.
- مرحله‌ی ۴٫ سرطان در خارج از ناحیه‌ی شکم یافت شده است.
درمان
درمان سرطان تخمدان معمولاً شامل ترکیبی از جراحی و شیمی‌درمانی می‌باشد:
جراحی
به‌طورکلی درمان سرطان شامل برداشتن هر دو تخمدان، لوله‌های فالوپ، رحم و نیز غدد لنفاوی اطراف این ناحیه و لایه‌ای از بافت چربی شکم (اومنتوم) می‌شود که اغلب سرطان تخمدان تا این بافت کشیده می‌شود. جراح همچنین تا جایی که امکان دارد نواحی سرطانی را از شکم بیمار خارج می‌کند.
اگر سرطان تخمدان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، جراحی کم تهاجمی‌تر ممکن است انجام بگیرد. برای زنانی که در مرحله‌ی ۱ سرطان تخمدان هستند، جراحی ممکن است شامل برداشتن یکی از تخمدان‌ها ولوله‌های فالوپ آن باشد. این عمل ممکن است مانع از توانایی بچه‌دار شدن گردد.
شیمی‌درمانی
بعد از جراحی، برای کشتن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده، بیمار باید تحت شیمی‌درمانی قرار بگیرد. داروهای شیمی‌درمانی را می‌توان از طریق تزریق وریدی دریافت کرد یا مستقیماً وارد حفره‌ی شکمی شوند و یا هر دو روش.
در برخی زنان مبتلابه سرطان پیشرفته‌ی تخمدان، شیمی‌درمانی ممکن است به‌عنوان درمان اولیه استفاده شود.
پیشگیری
هیچ راه قطعی برای پیشگیری از سرطان تخمدان وجود ندارد؛ اما عوامل بخصوصی می‌توانند سبب کمتر شدن خطر ابتلا به آن گردند:
- استفاده از قرص‌های ضدبارداری، خصوصاً برای بیش از ۱۰ سال
- باردارشدن
- سابقه شیر دادن به کودک
- استفاده‌ی روزانه از آسپرین